Bezpieczeństwo w cyberprzestrzeni oraz niezależność technologiczna wraz ze strategicznym podejściem do rozwoju – te obszary są ze sobą nierozerwalnie powiązane. Stanowią fundament myślenia o przyszłości Polski jako bezpiecznego i prosperującego państwa. Kluczowym wyzwaniem pozostaje, jak budować suwerenność technologiczną w obliczu rosnących zagrożeń i w obecnych warunkach geopolitycznych?
Nasz świat opiera się na technologiach, zarówno w kontekście nas jako osób prywatnych, jak i obywateli i państwa. Niemal każda sfera funkcjonowania – od administracji publicznej, po sektor prywatny – opiera się na danych, systemach informatycznych i chmurze. To rodzi wiele szans w postaci usprawnienia i przyspieszenia procesów poprzez ich kompleksowe analizowanie i wykorzystanie, ale także rodzi zagrożenia. Nie brakuje dnia, by nie pojawiła się informacja o ataku złośliwych aktorów, często powiązanych z państwami (APT). Ogrom korzyści, jakie niesie z sobą cyfryzacja sprawia, że konieczne jest myślenie o bezpieczeństwie w kontekście niezależności. Potęgują to powracające w debacie publicznej pytania o pochodzenie dostawców sprzętu i oprogramowania.
Dlatego nie bezpodstawna staje się również dyskusja o suwerenności technologicznej, rozumianej jako zdolność państwa do autonomicznego kształtowania środowiska cyfrowego poprzez posiadanie, promowanie i wspieranie własnych zaawansowanych technologii (silny rodzimy sektor IT), ale i kontrola nad procesami decyzyjnymi, infrastrukturą i danymi oraz “miejscem” ich przechowywania.
Suwerenność technologiczna to także kształtowanie tzw. kompetencji przyszłości, by kadry, które będą pracowały na określonych rozwiązaniach, posiadały odpowiednie umiejętności, wiedzę i doświadczenie. Wobec rosnących wyzwań cyberbezpieczeństwa w ujęciu cywilnym i prywatnym, skuteczna ochrona w cyberprzestrzeni w oparciu o zaawansowane, ale i sprawdzone technologie, staje się warunkiem koniecznym funkcjonowania nowoczesnego państwa, które z troską myśli o szansach i ryzykach, jakie przed nim stoją.
Kompleksowe spojrzenie
W dokumencie “Strategia Cyfryzacji Polski” obecny rząd jako “wyzwania i trendy” także wskazał na nacisk na suwerenność technologiczną: “Postępująca rywalizacja przekłada się na dążenie do przywracania unijnej i krajowej produkcji kluczowych komponentów technologicznych i upraszczania łańcuchów dostaw. Suwerenność technologiczna jest istotna dla dalszego rozwoju, w tym utrzymania zdolności produkcyjnych w UE”. Wskazano jednocześnie, że UE współpracuje jednak z państwami spoza Europy o “zbliżonych wartościach i filozofii rozwoju cyfrowego”.
Dodatkowo w aspekcie oprogramowania open source oceniono, że jego tworzenie i wykorzystanie pozwala “zapewnić suwerenność cyfrową”, zwiększa przejrzystość, kontrolę nad wykorzystywanymi technologiami oraz jest bardziej efektywna kosztowo.
Na finalny kształt dokumentu – po zakończonych konsultacjach społecznych – wciąż czekamy, a jest on o tyle istotny, że założenia te – wyznaczające kierunki i cele rozwoju cyfrowego państwa przewidziane są do 2035 roku.
Polska – wobec konieczności stałej pracy nad budowaniem wysokiego poziomu cyberbezpieczeństwa i realizacji założeń suwerenności technologicznej – ma przed sobą wiele wyzwań. Spośród nich można wskazać:
- silosowość i brak koordynacji – przez lata podejmowano próby ścisłej i adekwatnej współpracy administracji, biznesu i środowiska naukowego;
- niedobór specjalistów i niski poziom kompetencji cyfrowych społeczeństwa w kontrze do coraz większego zapotrzebowania na umiejętności cyfrowe oraz doświadczonych ekspertów;
- zależność od zagranicznych dostawców – Polska wciąż jest w dużym stopniu uzależniona od zagranicznych dostawców, powinna natomiast budować silny i rodzimy przemysł technologiczny;
- finansowanie – od którego zależne jest budowanie przewagi konkurencyjnej, by móc rywalizować z nie tylko innymi państwami, ale i technologicznymi gigantami;
- rosnąca skala i złożoność cyberzagrożeń – cyberataki są coraz bardziej ukierunkowane, z roku na rok zwiększa się ich skala oraz aktywność grup cyberprzestępczych. Rozwój sztucznej inteligencji sprawia, że będą pojawiały się nowe rodzaje cyberzagrożeń na które zmuszeni będą odpowiedzieć wykwalifikowani specjaliści.
Przyszłość: Polska suwerenna, bezpieczna cyfrowo
Państwo wobec wskazanych wyżej wyzwań nie jest bezbronne. Kluczowa jest ich identyfikacja i podjęcie koniecznych działań bez zbędnej zwłoki, zważając na fakt, że świat przyspieszył jak nigdy wcześniej. Nikt nie ogląda się za siebie – ani sektor publiczny, ani prywatny, a kto straci dziś szansę na rozwój, może stracić ją bezpowrotnie.
Dlatego tak istotne jest stworzenie spójnej i długoterminowej strategii, która wskaże kompleksowo kierunki rozwoju i będzie integrować politykę państwa w kontekście cyfryzacji, nowych technologii i cyberbezpieczeństwa – bez silosowości, ale i “powtarzalności” działań kolejnych rządów.
Potrzebne jest także rodzime wsparcie sektora technologicznego poprzez lokalnie sprzyjające warunki dla rozwoju polskich firm technologicznych, preferencyjne instrumenty finansowe, wsparcie w ekspansji zagranicznej, ale też docenianie kapitału ludzkiego – by talenty chciały zostać i pracować w kraju, a nie opuszczały go na rzecz wielkich zagranicznych korporacji, budując ich potencjał i milionowe zyski.
Konieczne są także zmiany w systemie edukacji, by wprowadzić naukę o cyberbezpieczeństwie i nowych technologiach (sztuczna inteligencja, technologie kwantowe) do podstawy programowej, podobnie jak krytycznego myślenia, które powinno uodpornić społeczeństwo na dezinformację, będącą obecnie nieodłącznym elementem funkcjonowania w cyfrowym świecie. Odporność na dezinformację sprawi, że zaufanie do państwa i jego instytucji powinno wzrosnąć, wraz z większą świadomością technologiczną i chęcią zdobywania kompetencji z zakresu cyberbezpieczeństwa.
Nowoczesne podejście do edukacji dotyczy wszystkich poziomów kształcenia, również poprzez wsparcie nauczycieli w stałym podnoszeniu ich kwalifikacji. Nieustanne zwiększanie poziomu umiejętności i wiedzy dotyczy także specjalistów z sektora publicznego i prywatnego – jak pokazuje ostatni raport “The Future of Jobs 2025” przygotowany przez ekspertów World Economic Forum, umiejętność stałego uczenia się będzie kompetencją niezbędną we współczesnym świecie. Ta sama publikacja wskazuje, że wzrośnie zapotrzebowanie na stanowiska związane z bezpieczeństwem i cyberbezpieczeństwem. Tym bardziej zatem warunkiem niezbędnym silnego, nowoczesnego państwa będzie kształcenie społeczeństwa w tym kierunku.
Suwerenność technologiczna Polski powinna być oparta o silne partnerstwa z państwami UE i NATO, by wymieniać się informacjami o zagrożeniach, przeprowadzać wspólne ćwiczenia i reagować na stale zmieniający się krajobraz cyberzagrożeń. W tym kierunku w dużym stopniu działają już Wojska Obrony Cyberprzestrzeni poprzez nawiązywanie sojuszy, udział w międzynarodowych ćwiczeniach i wymianę doświadczeń z przywódcami cyberwojsk z demokratycznych państw.
Kolejne czynniki wpływające na budowanie suwerenności technologicznej Polski to wspieranie badań i rozwoju sektorów – należałoby napisać już nie przyszłości, a teraźniejszości – takich jak między innymi półprzewodniki, kryptografia, AI czy blockchain.
Cyfrowa przyszłość Polski musi opierać się na suwerenności technologicznej i cyberbezpieczeństwie, rozumianych jako elementy spójnej strategii. Brak takiego podejścia naraża państwo, ale i jego obywateli na zwiększenie ryzyka szpiegostwa, sabotażu, uzależnienia od politycznych i ekonomicznych interesów innych gospodarek. To z kolei – w świecie cyfrowych technologii – może przyczynić się do paraliżu funkcjonowania państwa. W XXI wieku nie jest to już niestety scenariusz rodem z filmów science-fiction.
Kwestia strategii dla bezpieczeństwa, ale też budowania odporności społecznej; przeciwdziałania dezinformacji czy ochrony infrastruktury krytycznej – te i wiele innych tematów będzie poruszanych w dyskusjach i debatach w czasie Kongresu Bezpieczeństwo Polski w dniach 11-12 czerwca 2025 roku w Rzeszowie.
Szczegóły rejestracji są dostępne pod adresem: Bilety – KONGRES BEZPIECZEŃSTWO POLSKI – KBP RZESZÓW.
Nikola Bochyńska
1 Strategia Cyfryzacji Polski do 2035 roku – Ministerstwo Cyfryzacji – Portal Gov.pl
2 Raport: “Future of Jobs 2025” World Economic Forum; reports.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs_Report_2025.pdf
3 Ruszyły ćwiczenia NATO. Polskie dowództwo w ważnej roli
